ලන්දේසි යටත් විජිත සමය
ක්‍රි.ව. 1656 සිට ක්‍රි.ව. 1796 දක්වා

ලන්දේසි යටත් විජිත සමය

1638 දී ලන්දේසීන් දැඩි ප්‍රහාරයක් එල්ල කළ නමුත් එය ගිවිසුමකින් අවසන් විය (එම ගිවිසුම දෙපාර්ශවයම උල්ලංඝනය කළේය), සහ 1656 වන තෙක් කොළඹ ඔවුන් අතට පත් නොවීය. 1660 වන විට ලන්දේසීන් මහනුවර රාජධානිය හැර දිවයින පුරා පාලනය කළහ. ලන්දේසීන් (ප්‍රොතෙස්තන්තවරුන් වූ) කතෝලිකයන්ට (ඉතිරි වූ පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන්ට) හිංසා කළ නමුත් බෞද්ධයන්, හින්දුන් සහ මුස්ලිම්වරුන්ට ඔවුන්ගේ ආගම ඇදහීමට ඉඩ දුන්හ. කෙසේ වෙතත්, ඔවුන් පෘතුගීසීන්ට වඩා බෙහෙවින් වැඩි බදු ජනතාවගෙන් අය කළහ. බර්ගර් ජනතාව ලෙස හැඳින්වෙන මිශ්‍ර ලන්දේසි-සිංහල ජන කොටස ලන්දේසි පාලනයේ උරුමයකි.

ලන්දේසි යටත් විජිත සමය (ක්‍රි.ව. 1656–1796) ආරම්භ වූයේ පෘතුගීසීන් පලවා හැරීමත් සමඟය. ලන්දේසි නැගෙනහිර ඉන්දීය සමාගම (VOC) වෙරළබඩ ප්‍රදේශ පාලනය කළ අතර, එහි ප්‍රධාන අරමුණ වූයේ ලාභදායී කුරුඳු වෙළඳාම සුරක්ෂිත කර ගැනීමයි. ආගමික උද්‍යෝගයෙන් පෙලඹුණු පෘතුගීසීන්ට වඩා ලන්දේසීන් පෙලඹී සිටියේ ලාභය වෙනුවෙනි.

VOC පාලනය

ලන්දේසීන් වඩාත් සංවිධානාත්මක පරිපාලන පද්ධතියක් හඳුන්වා දුන්හ. ඔවුන් තම පාලන ප්‍රදේශ කොළඹ, ගාල්ල සහ යාපනය යන කොමාන්ඩරීස් තුනකට බෙදා වෙන් කළහ. ඔවුන් යාපනයේ තේසවලමේ නීතිය වැනි රටේ සම්ප්‍රදායික නීති සංග්‍රහ කළ අතර, අදටත් ශ්‍රී ලංකාවේ නීති පද්ධතියේ කොටසක් වන රෝම-ලන්දේසි නීතිය හඳුන්වා දුන්හ.

වෙළඳාම සහ ආර්ථිකය

ලන්දේසීන් යටතේ ආර්ථිකය කුරුඳු ඒකාධිකාරය මත කේන්ද්‍රගත විය. ඔවුන් ගම්මිරිස්, එනසාල් සහ කෝපි වැනි අනෙකුත් භෝග වගාවන් ද වැඩි දියුණු කළහ. වෙළඳාම පහසු කිරීම සඳහා, ඔවුන් විශේෂයෙන්ම බස්නාහිර පළාතේ පුළුල් ඇළ මාර්ග ජාලයක් ඉදි කළ අතර, ඒවා අදටත් භාවිතයේ පවතී.

සදාකාලික උරුමයක්

ලන්දේසීන් ශ්‍රී ලංකා සමාජයට සැලකිය යුතු සලකුණක් තැබූහ. ලන්දේසි පදිංචිකරුවන්ගේ පරම්පරාවෙන් පැවත එන “බර්ගර්” ජනතාව සුවිශේෂී ප්‍රජාවක් සාදයි. බලකොටු, පල්ලි සහ විශාල ආලින්ද සහිත නිවෙස්වලින් සංලක්ෂිත ලන්දේසි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය තවමත් ගාල්ල සහ කොළඹ දැකගත හැකිය. ලන්දේසීන් ලැම්ප්‍රයිස් සහ කෝකිස් වැනි නව ආහාර සම්ප්‍රදායන් ද හඳුන්වා දුන්හ.

landheesi yatath wijitha samaya

1638 dhii landheesiin dhaedi prahaarayak ella kala namuth eya giwisumakin awasan wiya (ema giwisuma dhepaarshawayama ullanghanaya kaleeya), saha 1656 wana thek kolamba owun athata path nowiiya. 1660 wana wita landheesiin mahanuwara raajadhhaaniya haera dhiwayina puraa paalanaya kalaha. landheesiin (prothesthanthawarun wuu) kathoolikayanta (ithiri wuu pruthugiisi padhinchikaruwanta) hinsaa kala namuth baudhdhhayan, hindhun saha muslimwarunta owungee aagama aedhahiimata ida dhunha. kesee wethath, owun pruthugiisiinta wadaa behewin waedi badhu janathaawagen aya kalaha. bargar janathaawa lesa haendinwena mishra landheesi-sinhala jana kotasa landheesi paalanayee urumayaki.

landheesi yatath wijitha samaya (kri.wa. 1656–1796) aarambha wuuyee pruthugiisiin palawaa haeriimath samangaya. landheesi naegenahira indhiiya samaagama (VOC) weralabada pradheesha paalanaya kala athara, ehi pradhhaana aramuna wuuyee laabhadhaayii kurundu welandaama surakshitha kara gaeniimayi. aagamika udhyoogayen pelambunu pruthugiisiinta wadaa landheesiin pelambii sitiyee laabhaya wenuweni.

VOC paalanaya

landheesiin wadaath sanwidhhaanaathmaka paripaalana padhdhhathiyak handunwaa dhunha. owun thama paalana pradheesha kolamba, gaalla saha yaapanaya yana komaandariis thunakata bedhaa wen kalaha. owun yaapanayee theesawalamee niithiya waeni ratee sampradhaayika niithi sangraha kala athara, adhatath shrii lankaawee niithi padhdhhathiyee kotasak wana rooma-landheesi niithiya handunwaa dhunha.

welandaama saha aarthhikaya

landheesiin yatathee aarthhikaya kurundu eekaadhhikaaraya matha keendhragatha wiya. owun gammiris, enasaal saha koopi waeni anekuth bhooga wagaawan dha waedi dhiyunu kalaha. welandaama pahasu kiriima sandahaa, owun wisheeshayenma basnaahira palaathee pulul aela maarga jaalayak idhi kala athara, eewaa adhatath bhaawithayee pawathii.

sadhaakaalika urumayak

landheesiin shrii lankaa samaajayata saelakiya yuthu salakunak thaebuuha. landheesi padhinchikaruwangee paramparaawen paewatha ena "bargar" janathaawa suwisheeshii prajaawak saadhayi. balakotu, palli saha wishaala aalindha sahitha niweswalin sanlakshitha landheesi gruha nirmaana shilpaya thawamath gaalla saha kolamba dhaekagatha haekiya. landheesiin laemprayis saha kookis waeni nawa aahaara sampradhaayan dha handunwaa dhunha.