ක්රි.ව. 1292 පමණ වන විට, චීනයෙන් නැවත පැමිණීමේ ගමනේදී, වෙනීසියානු වෙළෙන්දෙකු හා ගවේෂකයෙකු වූ මාර්කෝ පෝලෝ ශ්රී ලංකාවට (ඔහු එය සෙයිලාන් ලෙස හැඳින්වීය) පැමිණියේය. ඔහුගේ ලේඛන යුරෝපයට දිවයින පිළිබඳ පළමු සවිස්තරාත්මක වාර්තාවලින් එකක් ලබා දුන් අතර, ස්වාභාවික අලංකාරයෙන් හා සම්පත්වලින් පොහොසත් දේශයක චිත්රයක් මවා පෑවේය.
විශිෂ්ටතම දිවයින
පෝලෝ ශ්රී ලංකාව “ලෝකයේ එහි ප්රමාණයට අනුව ඇති විශිෂ්ටතම දිවයින” ලෙස ප්රසිද්ධියේ විස්තර කළේය. ඔහු එහි සශ්රීක භූ දර්ශන සහ සහල්, කිරි සහ මස් බහුල බව සටහන් කළ අතර, නිවර්තන කලාපීය උණුසුම නිසා ජනතාව බොහෝ විට අඩ නිරුවතින් සරල ජීවිතයක් ගත කළ බව නිරීක්ෂණය කළේය.
මැණික් බිම
පෝලෝට වැඩිපුරම සිත් ගත්තේ දිවයිනේ ඛනිජ සම්පතයි. ඔහු ගංගා පත්ලෙන් හමු වූ මාණික්ය, නිල් මැණික්, පුෂ්පරාග හා අමිතිස්ට් බහුලත්වය ගැන ලිවීය. චීනයේ මහා ඛාන් මිලදී ගැනීමට නිෂ්ඵල උත්සාහයක් ගත්, රජු සතුව තිබූ, “විතක් දිග” දැවැන්ත මාණික්යයක් පිළිබඳ කතාවක් ද ඔහු විස්තර කළේය.
පූජනීය කන්ද
පෝලෝ බෞද්ධයන්ට සහ මුස්ලිම්වරුන්ට වන්දනාමාන කරන ස්ථානයක් වන ආදම්ගේ කන්ද (ශ්රී පාදය) ද විස්තර කළේය. ඔහු කඳු මුදුනේ “ආදම්ගේ සොහොන” පැවැත්ම සටහන් කළ අතර, දිවයිනේ ආගමික වැදගත්කම අවධාරණය කළේය. ඔහුගේ වාර්තා ශ්රී ලංකාවේ කීර්තිය බටහිර ලෝකයේ විදේශීය අරුම පුදුම දේශයක් සහ අධ්යාත්මික අභිරහසක් ලෙස තහවුරු කිරීමට උපකාරී විය.