හැඳින්වීම
කුටිකණ්ණ තිස්ස රජුගේ දෙටු පුත් භාතිකාභය, “භාතික රජ්ජුරුවෝ” යන නමින් රට පුරා ප්රසිද්ධියට පත් විය. බුද්ධ වර්ෂ 522 දී පමණ සිහසුනට පත් වූ භාතිකාභය රජු, සිය සොයුරු මහානාම කුමරු සමඟ සමීප සබඳතාවක් පැවැත්වූ බවත්, බෞද්ධ ශාසනයට දැක්වූ අප්රමාණ භක්තිය හේතුවෙන් ලංකා ඉතිහාසයේ සුවිශේෂී ස්ථානයක් හිමි කර ගත් බවත් සඳහන් වේ. රාජ්යත්වයට පත්වීමට පෙර සිටම ඔහු තුළ බුද්ධ ධර්මය කෙරෙහි තිබූ දැඩි ලැදියාව ඔහුගේ සමස්ත රාජ්ය කාලය පුරාවටම පිළිබිඹු විය. භාතිකාභය රජු ධාර්මික පාලකයකු ලෙස ප්රකට විය.
ධාර්මික රාජ්ය පාලනය සහ ප්රතිසංස්කරණ
භාතිකාභය රජුගේ රාජ්ය කාලය දැහැමි පාලනයකට කදිම නිදසුනකි. ඔහු ලෝවා මහා පායේ ප්රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු කළ අතර, රුවන්වැලිසෑයට මල් හා ජල පූජාවන් පැවැත්වීය. අභය වැවේ ජලය තාක්ෂණික ක්රමවේද යොදා ගනිමින් රුවන්වැලිසෑයට ඉසීමෙන් සිදුකළ ජල පූජාවන් විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතුය. රෝමයෙන් පබළු ගෙන්වා ඒවායින් දැල් සාදවා, රුවන්වැලිසෑය එම පබළු දැලකින් සරසා පූජා කටයුතු සිදුකළ බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.
ඔහු තම රාජ්ය කාලය තුළ මස් මාංශ විකිණීම සහ සතුන් මැරීම තහනම් කළ ප්රථම රජු බවට බෞද්ධ ජනතාව අතර ප්රකටය. මෙලෙස රට ධාර්මික තත්ත්වයකට පත් කිරීමට ඔහු දැඩි උත්සාහයක් ගත්තේය. බොහෝ ඓතිහාසික වාර්තා සනාථ කරන්නේ ඔහු දැහැමින් රට පාලනය කළ බවයි.
ජාත්යන්තර සබඳතා සහ පරිපාලනය
භාතිකාභය රජුගේ පාලන සමයේදී ශ්රී ලංකාවට ජාත්යන්තර මට්ටමේ සබඳතා පැවති බවට සාක්ෂි ඇත. රෝමයේ ක්ලෝඩියස් අධිරාජ්යයාගේ සමයේදී රෝමයට දූතයන් යවා ගිවිසුමක් ඇති කර ගත් බව ප්ලිනිගේ ඓතිහාසික වාර්තාවලින් තහවුරු වේ. රෝමයෙන් පබළු ඇතුළු පූජා භාණ්ඩ ගෙන්වා ගැනීම මෙන්ම, පසුව සේරි රට හෙවත් චීනය සමඟද වෙළඳ කටයුතු සඳහා ගමන් බිමන් සිදු වූ බවට කරුණු මෙම සබඳතා තවදුරටත් සනාථ කරයි.
රජුගේ ආඥා චක්රය දිවයින පුරා ක්රියාත්මක වූ අතර, විවිධ පළාත්වලින් සෙල්ලිපි 15ක් පමණ හඳුනාගෙන ඇත. දක්ෂිණ දේශය සිය සොයුරාටත්, රෝහණ දේශය සිය පුත්රයාටත් පවරා තිබූ බව සඳහන් වේ. ඔහුගේ කාලයේදී ලංකාවේ බටහිර වෙරළ ආශ්රිතව නාවික සේවාවක් පවත්වාගෙන ගිය බවද පෙනේ. කලා වැව නිම්නයේ අනුල පවත විහාරයට කරන ලද පූජාවන්හි ප්රධානියා “අහල” ඇමතිවරයා බව පැහැදිලිය.
ඔහු ධර්මාධිකරණ ක්රමයක් ද ක්රියාත්මක කළ අතර, අධිකරණ කටයුතුවලදී ගෝදත්ත නම් තෙරුන් වහන්සේගෙන් උපදෙස් ලබාගෙන ඇත. ගවයන් මැරීම සහ ගවමස් කෑමද මෙම රජු විසින් තහනම් කර තිබූ තවත් වැදගත් නීතියකි.
රාජ්ය කාලය
භාතිකාභය රජුගේ රාජ්ය කාලය පිළිබඳව රාජ රත්නාකාරය සහ රාජාවලිය වැනි ග්රන්ථවල විවිධ තොරතුරු දක්වා ඇතත්, මහාවංශය සඳහන් කරන්නේ ඔහු වසර විසි අටක් රාජ්ය පාලනය කළ බවයි.
බෞද්ධ ශාසනික සේවාවන්
භාතිකාභය රජු බෞද්ධ ශාසනයට මහත් සේවාවක් කළ අතර, විශේෂයෙන්ම රුවන්වැලිසෑය සම්බන්ධව අසහාය පින්කම් රැසක් පැවැත්වීය. ඔහු එක් වරක් සඳුන් කල්ක තවරා, ඒ මත සමන් මල් අතුරා, අහසින් සුවඳ පැන් ඉසින ලදී. තවත් වරෙක රෝමයෙන් ගෙන්වූ අනර්ඝ පබළුවලින් සෑය සරසා තිබේ. මහා විහාරයටත්, අභයගිරියටත් කිසිදු වෙනසකින් තොරව එක හා සමානව සැලකූ මේ රජුගේ රාජ්ය කාලය ඉතාමත් දැහැමි යුගයක් ලෙස සැලකේ. ඔහු වසර 28ක් පුරා නොවරදවාම වෙසක් උත්සව පැවැත්වීමට කටයුතු කර ඇත. සිල්වත් වී, බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ දාන, සීල, භාවනා වැඩසටහන් නිසි ලෙස ක්රියාත්මක කිරීමටද ඔහු මහත් සේවයක් කළේය.
රුවන්වැලිසෑය සමඟ අසහාය භක්තිය
රුවන්වැලි මහා සෑයට අතිශය භක්තියක් දැක්වූ භාතිකාභය රජු, සෑම දිනකම උදේ සහ සවස සෑය වන්දනා කිරීමෙන් පසුව ආහාර ගත්තේය. එක් දිනක් රාජකාරී කටයුත්තක් හේතුවෙන් ප්රමාද වූ රජු, සවස වන්දනා කිරීමට නොහැකි වීම ගැන පසුතැවී, ආහාර අත්හැර වහාම සෑය වන්දනා කිරීමට පිටත් විය. අඳුර වැටී තිබුණද, ඔහු දැඩි ශ්රද්ධාවෙන් වන්දනා කළේය.
එහිදී රජුට පුදුම සහගත සිදුවීමකට මුහුණ දීමට සිදු විය. සෑයේ ධාතු ගර්භය තුළින් මධුර ස්වරයෙන් පිරිත් සජ්ඣායනා කරන හඬක් ඔහුට ඇසිණි. කිසිදු භික්ෂුවක් හෝ පුද්ගලයකු නොදුටු රජු, තමන්ට එම සජ්ඣායනය කරන්නන් දැකීමට ලැබෙන තුරු නොනැවතී වන්දනා කරන බවට අධිෂ්ඨාන කළේය. රජුගේ ගුණානුභාවයෙන් සක්ර දේවේන්ද්රයාගේ ආසනය උණු වී, ඔහු තව්තිසා දෙව්ලොවින් පැමිණ ධාතු ගර්භය තුළ පිරිත් සජ්ඣායනා කරමින් සිටි ඍද්ධිබල සම්පන්න මහරහතන් වහන්සේලාට රජුගේ අධිෂ්ඨානය දැන්වීය.
එක් රහතන් වහන්සේ නමක් ඍද්ධි බලයෙන් ධාතු ගර්භයෙන් පිටතට පැමිණ, භාතිකාභය රජුගේ අතින් අල්ලාගෙන ධාතු ගර්භය තුළට කැඳවාගෙන ගොස්, සත් රුවනින් නිමවා තිබූ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ජීවිතය හා බැඳුණු බොහෝ සිදුවීම් දැක බලා ගැනීමට සැලැස්වීය. නැවත රජු සලපතල මළුවට ගෙනවිත් ඇරලූ පසු, රජු තමන් දුටු ධාතු ගර්භයේ ආකෘතියක් රන්කරුවන් ලවා සාදවා, රාජ මාළිගා මිදුලේ ප්රදර්ශනය කළේය. වසරක් පාසා නගර වැසියන්ට මෙම ආකෘතිය ප්රදර්ශනය කළ බවත්, එය දැක සතුටට පත් වූ බොහෝ දෙනා පැවිදි වූ බවත් ථුපවංශයේ සඳහන් වේ.
අනුරාධපුර සහ මහනුවර ප්රදේශ අතර භාතිකාභය රජුගේ මාලිගය සහ රුවන්වැලිසෑය අතර සම්බන්ධයක් තිබූ බවට ජනප්රවාදද පවතී.
රුවන්වැලිසෑයට කරන ලද අසහාය නිර්මාණ
ඉතිහාසයේ ප්රථම වතාවට රුවන්වැලි මහා සෑය වැනි විශාල චෛත්යයක් මල්වලින් පුරවා, මල් ඔටුන්නක් ලෙස සරසා, තිසා වැවෙන් ජලය ගෙනැවිත්, යාන්ත්රික ක්රමවේදයකින් කොත් කැරැල්ල දක්වා ජල මලක ආකාරයෙන් ජලය විදිමින් සතියක් පුරා පූජාවන් පැවැත්වූ එකම රජු භාතිකාභය රජු වේ. මෙම අද්විතීය පූජාව සඳහා රජු රටේ බොහෝ ප්රදේශවල ඉද්ද, දෑසමන් වැනි සුවඳ මල් වගා කරවීය. දක්ෂ ශිල්පීන්ගේ දැනුම යොදාගෙන ජලය විදින යන්ත්රයක් ද සකස් කරවන ලදී. දුටුගැමුණු රජු ඉදිකළ රුවන්වැලි මහ සෑය, මළුවේ සිට කොත් කැරැල්ල දක්වා මල් පුරවා මල් ඔටුන්නකින් වැසූ ඔහු, සතියක් පුරා යාන්ත්රිකව ජලය ඉසිමින් අප්රමාණ ශ්රද්ධා භක්තියෙන් පූජාවන් සිදු කළේය. අදටත් රුවන්වැලිසෑයේ සලපතල මළුවෙහි ඔබට දකින්නට ලැබෙන්නේ එවන් ශ්රද්ධාවන්ත රජුගේ ප්රතිමාවකි. මෙම පූජාවන් මගින් රජවරුන් රුවන්වැලි මහ සෑයට දැක්වූ පූජනීයත්වය මනාව පැහැදිලි වේ.