හැඳින්වීම
අනුලා රැජිණ (ක්රි.පූ. 47 - 42) ශ්රී ලංකාවේ ප්රථම රාජ්ය පාලිකාව මෙන්ම ආසියාවේ ප්රථම රාජ්ය පාලිකාව ලෙස ඉතිහාසයට එක් වූ ඓතිහාසික චරිතයකි. අනුරාධපුර රාජධානියේ අවුරුදු පහක කාලයක් පුරා ඇය පාලනය ගෙන ගිය අතර, ඇයගේ පාලන සමය සම්බන්ධයෙන් ඉතිහාස පොත්වල, විශේෂයෙන් මහා වංශයේ, අපකීර්තිමත් කතා පුවත් රැසක් සඳහන් වේ. කෙසේ වෙතත්, කාන්තාවක් රජකම් කිරීම සහ රැජිනකගේ පාලනයට යටත්වීමට එවක සමාජයේ පැවති අකමැත්ත නිසා ඇයගේ දක්ෂතා සහ පාලන හැකියාවන් යටපත් කර ඇයගේ පෞද්ගලික ජීවිතයේ හැළහැප්පීම් ඉස්මතු කර ඇති බව බොහෝ විද්වතුන්ගේ මතයයි. ඇය පිළිබඳ තොරතුරු ලැබෙන ප්රධාන මූලාශ්රය වන්නේ මහා වංශයයි (පරි. xxxiv සහ xxxv).
බලයට පත්වීම
අනුලා දේවියගේ රාජ්ය කාලයට පෙර ශ්රී ලංකාවේ දේශපාලන තත්ත්වය අතිශය අස්ථාවර විය. මාළිගා කුමන්ත්රණ සහ බල අරගල බහුලව පැවතුණි. වළගම්බා රජුගේ කාලයෙන් පසුව බලයට පත්වූ චෝරනාග රජුගේ බිසව ලෙස අනුලා දේවිය මුලින්ම රාජ්යත්වයට පත් වූවාය. චෝරනාග රජු වළගම්බා රජුගේ පුත්රයා විය.
චෝරනාග රජු වසර 12 ක් රට පාලනය කළ අතර, ඉන්පසු ඔහුගේ බිසව වූ අනුලා දේවිය විසින් ඔහුට වස දෙනු ලැබූ බව මහා වංශයේ සඳහන් වේ. චෝරනාග රජුගෙන් පසු කුඩා තිස්ස රජ විය. ඔහු මහකුලිගේ පුත්රයා වූ අතර කුඩා ළමයෙකු වූ නිසා අනුලා දේවියගේ පාලනය යටතේ ක්රියා කරන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, ඔහු ද අනුලා දේවිය විසින් වස දී මරා දමන ලද අතර, ඉන්පසු ඇය තම අභිමතය පරිදි පාලනය මෙහෙයවමින් සැබෑ රාජ්ය පාලිකාව බවට පත් වූවාය.
රාජ්ය පාලනය
අනුලා දේවිය අවුරුදු පහක කාලයක් තුළ විවිධ පිරිමින් සිව් දෙනෙකු සමග සරණ ගියාය. ඇය ඔවුන් සියලු දෙනාටම වස දී මරුමුවට පත්කර රාජ්ය බලය තමන් සතු කරගෙන, තම කැමැත්ත පරිදි පාලනය මෙහෙයවූ බව වාර්තා වේ.
- පළමුවැනි ශිව: අනුලා දේවිය මුලින්ම බලයට පත්කළ පාලකයා වූයේ මාළිගාවේ ආරක්ෂකයෙකු වූ ශිවය. ඔහු ක්රි.පූ. 47 සිට අවුරුද්දකුත් මාස දෙකක් රට පාලනය කළ අතර, පසුව අනුලා විසින් ඔහුට වස දෙනු ලැබිණි.
- වටුක: ශිවගේ මරණයෙන් පසු, දෙමළ වඩු කාර්මිකයෙකු වූ වටුක රැජිණගේ අවධානය දිනාගත් අතර, ඇය ඔහුව විවාහ කර ගත්තාය. වටුකද අවුරුද්දකුත් මාස දෙකක් පමණක් පාලනය කළ අතර, අනතුරුව ඔහුට වස දෙනු ලැබිණි.
- දාරුබතික: ඉන්පසු අනුලාගේ ආදරය දාරුබතික නම් දැව ගෙනියන්නෙකු වෙත යොමු විය. ඔහු තිස්ස යන රාජකීය නාමය පවරා ගත්තද, අවුරුද්දකුත් මාස එකක් පමණක් පාලනය කර වස දී මරණීය දුන්නට පත් විය.
- නිලියා: අනුලාගේ අවසාන වල්ලභයා වූයේ නිලියා නම් දෙමළ බ්රාහ්මණයෙකි. ඔහුගේ පාලනය මාස හයකට සීමා විය.
අනුලා දේවිය ඉන්පසු කිසිදු වල්ලභයෙකු නොමැතිව, අග රැජිණ ලෙස මාළිගයේ රැකවලුන් තිස් දෙනෙකු සමග සතුට විඳිමින්, වසරේ අවසන් මාස 4 ස්වාධීනව රට පාලනය කළාය. ඇයගේ මෙම හැසිරීම් රටාව රජරට ප්රභූ සම්ප්රදායේ සියලු සම්මත චාරිත්ර විධි කඩා දැමීමක් ලෙස සැලකේ. ඇයගේ බොහෝ සහකාරයන් සාමාන්ය මිනිසුන් හෝ කුලීන නොවන දමිළයන් වීමද එවක සමාජයේ සම්ප්රදායන්ට පටහැනි විය. කෙසේ වෙතත්, ඇයගේ දරුවන් ගැන හෝ ඇයගේ පාලනය නිසා ඇති වූ දේශපාලන අස්ථාවර භාවයක් ගැන විශේෂ තොරතුරු වාර්තා වී නොමැත.
අධිකාරයෙන් පහ කිරීම සහ මරණය
අනුලා දේවිය අවසානයේදී මහකුලි මහ තිස්සගේ දෙවැනි පුතා වූ කූටකන්න තිස්ස විසින් බලයෙන් පහ කරන ලදී. මහාවංශයේ සඳහන් වන්නේ කූටකන්න තිස්ස විසින් අනුලා රැජිණ දර සෑයකට දමා පුළුස්සන ලද බවයි. වෙනත් මූලාශ්රවලට අනුව, ඇය මිනිසුන් මරණයට පත්කළ ඇගේම මාළිගය තුළ ජීවත්ව සිටියදීම පුළුස්සා දමන්නට ඇත.
ඓතිහාසික වැදගත්කම සහ විවේචන
අනුලා රැජිණගේ චරිතය ශ්රී ලංකා ඉතිහාසයේ ඉතා සුවිශේෂී ස්ථානයක් ගනී. ඇය රටේ ප්රථම රාජ්ය පාලිකාව මෙන්ම ආසියාවේම ප්රථම රාජ්ය පාලිකාව වීම ඉතා වැදගත් කරුණකි. කෙසේ වෙතත්, එවක සිටි පිරිමි කේන්ද්රීය සමාජයේ පඩිවරුන් විසින් ඇයගේ පෞද්ගලික ජීවිතයේ සිදුවීම් අතිශයෝක්තියෙන් දක්වා ඇගේ දේශපාලන සහ පාලන හැකියාවන් යටපත් කර ඇති බව පැහැදිලිය. ඇය සාම්ප්රදායික ධාර්මික රැජිණකට වඩා හාත්පසින්ම වෙනස් චරිතයක් වූ අතර, තම බලය තහවුරු කර ගැනීමටත්, තම අභිමතය පරිදි රාජ්ය පාලනය කිරීමටත් ඇය සමත් වූවාය. ඇයගේ ක්රියාවන් එවක සමාජ සම්මතයන්ට අභියෝග කළද, ඇය වසර පහක් පුරා රාජ්ය බලය තබා ගැනීමට සමත් වීම ඇගේ නොසැලෙන අධිෂ්ඨානයට සාක්ෂියකි.